برکت، گمشده زندگی امروز

نویسنده : حسین ذوالفقاری

برکت یعنی افزایش و نیک بختی. حالا این برکت چطور در زندگی وارد می شود؟ تمایل به رشد کردن و رسیدن به جایگاه بالاتر ، چیزی فطری است. اگر جنبه اقتصادی زندگی حضرت علی (ع) را مرور کنیم، آن حضرت همواره در تلاش بودند تا عمران و آبادانی را افزایش داده ، سختی های زندگی مردم را بکاهند و مشکلات معیشتی مردم را به حداقل رسانده و سطح زندگی عمومی را بالاتر ببرند. ( مخاطبان می توانند با خواندن کتاب امام علی (ع) و اقتصاد نوشته ی محمد دشتی این نتیجه را بررسی کنند. این کتاب کمیاب بوده ولی در اینترنت قابل دانلود است.)

اگر بپرسید چطور می توان تشنگی را رفع کرد، پاسخ آن کوتاه است، نوشیدن آب.

اما در پاسخ به این سوال که برکت چطور وارد زندگی می شود نمی توان کوتاه پاسخ داد. البته می توان گفت با رضایت خدا ولی باید در ابعاد مختلف تفسیر کرد تا موضوع روشن تر شود.

برای شروع باید گفت برکت درجه بندی دارد. یعنی می تواند اندک، متوسط، زیاد، بسیار زیاد و یا اصلا نباشد. برای اینکه برکت را وارد کارهای خود کنیم، راه هایی وجود دارد مثلا:

« در پی روزی و نیازها سحرخیز باشید چرا که حرکت در آغاز روز ، برکت و پیروزی است.»  ( پیامبر اکرم- المعجم الاوسط ، ج7، ص194، حدیث 7250)

« بدان که راستگویی پر برکت است و دروغ گویی شوم»  (پیامبر کرم- تحف العقول، ص14)

« در مدارا فروتنی و برکت است و هرکس از مدارا محروم باشد از خیر محروم شده است.»  ( پیامبر اکرم- کافی، ج2، ص119،حدیث7)

« خداوند فرمود : هرگاه بنده بگوید بسم الله الرّحمن الرّحیم ، خدای متعال می گوید: بنده من با نام من آغاز کرد. بر من است که کار هایش را به انجام رسانم و او را در همه حال برکت دهم.»  ( پیامبر اکرم- عیون اخبار الرضا، ج2،ص269، حدیث59)

مواردی هم وجود دارد که انجام آنها برکت موجود را نابود می کند. برای مثال:

« هرکس چیزی از حق برادر مسلمان خود را نگه دارد، خداوند برکت روزی را بر او حرام می کند مگر آنکه توبه کند.»  ( پیامبر اکرم- من لا یحضره الفقیه، ج4، ص15، حدیث4968)

البته توبه لازمه ای دارد وآن جبران است.

« هرگاه نیت ها فاسد باشد، برکت از میان می رود»  ( امام علی (ع) – غرر الحکم، حدیث6228)

« هرگاه گناهان آشکار شود، برکت از میان می رود.»  ( امام علی (ع) – غرر الحکم، حدیث 4030)

« از قسم خوردن بپرهیزید چرا که کالا را تلف می کند و برکت را از بین می برد.»  ( امام علی (ع) – کافی، ج5، ص162، حدیث4)

نکته ای که در ادامه بررسی می شود این است که موارد ذکر شده در بالا ، برکت را به حد متوسط و زیاد می رساند و شاید هم بسیار زیاد. اما موضوعی وجود دارد که اجرای آن برکت را بسیار فراتر از این خواهد برد.

به عنوان مقدمه، بسیاری از فعالیت ها اگر از حالت فردی خارج شوند وبه صورت گروهی تبدیل شوند ( مثل نماز جماعت) ارزش آنها نزد خدا بسیار افزایش می دهد. زیرا جامعه را به سمت برادر شدن مومنان با یکدیگر سوق می دهد. نمونه ای از این ارتباط جمعی بدین صورت است:

« با هم غذا بخورید و پراکنده نباشید که برکت با جماعت است.»  ( پیامبر اکرم – بحار الانوار ، ج66، ص349)

« هیچ سفره ای با برکت تر از آن نیست که یتیم بر سر آن بنشیند.»  ( پیامبر اکرم – کنز العمال، حدیث6040)

و اما بحث اقتصادی را با این سوال شروع می کنیم:      من رشد کنم یا ما رشد کنیم؟

من رشد کنم گزینه روی میز خیلی از ماهاست. شاید به خاطر جاذبه پول است شاید هم به خاطر این است که عقیده داریم که اگر دیگران را در سرمایه خود شریک کنیم، از ثروتمان کاسته شده و با معادلات ریاضی به این نتیجه می رسیم که این کار با رشد کردن مغایرت دارد و پس رفت است. در صورتی که معادله حکمت خدا دقیقا برعکس این است که بعدا اشاره می کنیم.

برخی نیز فراتر از این پیش می روند به طوریکه برای افزایش ثروت خود، سرمایه دیگران را کاهش می دهند. برای مثال به چند مورد اشاره می کنم:

1. چندی پیش در بسیاری از استان های کشورمان برف سنگینی باریده بود و این منجر به قطع شدن بعضی از شهرها شد. بعضی از فروشندگان یک بوکس آب معدنی که 3200 تومان قیمت دارد را به مبلغ 15000 تومان می فروختند. برخی هم با قیمت های دیگر.
2. برخی از پزشکان برای کسب ثروت بیشتر ، پولی اضافه بر حق خود می گیرند.
3. در شهری توریستی قفل کمدی را به مبلغ 2500 تومان خریدم که تازه دانشجویی حساب کرده بود. هفته بعد قیمت همان قفل را در شهر دیگری 1750 تومان دیدم.

وقتی بیشتر از حق خود پول طلب می کنیم، در واقع داریم بخشی از سرمایه او را می کنیم و به سرمایه خود اضافه می کنیم. این ها مصادیقی از من رشد کنم بودند. آیا این مسیر برای ورود برکت هموار است؟  پاسخ خیر است.

خداوند در قرآن می فرماید: « مثل کسانی که اموالشان را در راه خدا انفاق می کنند مثل دانه ای است که هفت خوشه برویاند. در هر خوشه ای یکصد دانه باشد، و خداوند برای هرکه بخواهد چند برابر می کند و خداوند دارای وسعت است و داناست.»  ( سوره بقره، آیه 261 )

این یعنی برکت فراوان که از طریق انفاق یعنی همان ما رشد کنیم وارد می شود. البته متذکر می شوم که طبق آیات 262 و 264 سوره بقره، سه چیز خاصیت انفاق را از بین می برد که آن سه، منّت و زخم زبان و ریاکاری می باشد.

و داستانی را نیز از امام صادق (ع) در مورد دریافت اضافه بر خق برایتان نقل می کنم:

ابی جعفر فرازی می گوید: هزینه زندگی امام صادق (ع) زیاد شده بود، امام (ع) به فکر افتاد از طریق تجارت عایداتی را بدست آورد. هزار دینار سرمایه فراهم کرد و به غلام خود به نام « مصادف» داد و فرمود: « این هزار دینار را بگیر و آماده تجارت و مسافرت به مصر باش.»  مصادف رفت و با آن پول متاعی که قابل فروش در مصر باشد خرید و با کاروانی از تجار که همان متاع را حمل کرده بودند به سوی مصر روانه شد. همین که به شهر مصر نزدیک شدند، قافله ای از تجار که از مصر خارج شده بودند به آن ها برخورد کردند. کاروان تجاری مدینه ضمن گفت و گو با مستقبلین وضع و قیمت  و کالای حمل شده را جویا شدند. معلوم شد متاعی که مصادف و دوستانش حمل کرده اند بازار خوبی دارد و آن متاع در مصر کمیاب است. صاحبان متاع از بخت خود مسرور گشتند و هم قسم شدند که به سودی کمتر از صد در صد رضایت ندهند. اتفاقا این متاع مورد نیاز عموم مردم بود و ناچار بودند به هر قیمت که هست بخرند. کاروان مدینه وارد مصر شد و متاع خود را به صد در صد سود به فروش رساندند. « مصادف» با هزار دینار سود خالص به مدینه برگشت و با خوشحالی به محضر امام صادق (ع) شرفیاب شد و دو کیسه که هر کدام هزار دینار بود جلوی امام (ع) گذاشت و گفت: یکی از دو کیسه سرمایه ای است که شما به من دادید و دیگری که مساوی اصل سرمایه است سود خالصی است که بدست آمده است. امام (ع) فرمود: « این سود خیلی زیاد است! تو چه کردی. این همه سود را چگونه بدست آوردی؟ »  مصادف قضیه را برای امام نقل کرد. امام فرمود: « سبحان الله ! شما سوگند خوردید  که در میان مردم مسلمان بازار سیاه درست کنید؟ قسم خوردید به کمتر از سود خالص مساوی اصل سرمایه نفروشید؟ نه، چنین تجارت و سودی را هرگز نمی خواهم.» سپس امام یکی از دو کیسه را برداشت و فرمود: « این سرمایه من » و به آن یکی دست نزد و فرمود: « من به آن کاری ندارم، ای مصادف! شمشیر زدن از کسب حلال ، آسانتر است.» ( کتاب امام علی (ع) و اقتصاد- صفحه 50)

حال باید بررسی کنیم که ما رشد کنیم چطور محقق می شود؟

کسی که دریا در حال غرق شدن است، غریق نجات کمکش می کند.

کسی که در آتش گرفتار شده است، آتش نشان کمکش می کند.

به عبارتی هرکسی که به مشکلی بر می خورد، آن کس که توانایی کمک به او را دارد کمکش می کند.

اکنون کسی که مشکل اقتصادی برایش پیش آمده چه کسی باید کمکش کند؟

این مشکل دو گونه است. گونه اول زمانی است که فردی ناگهان به کمبود سرمایه دچار شده است که راه حلی شبیه غریق نجات دارد. گونه دوم برای زمانی است که مثلا می خواهیم مشکل اشتغال کسی را حل کنیم. برای این کار می توان به جای ذخیره پول در بانک، با پول خود یک فرصت شغلی برای او فراهم کنیم و معنای صحیح قرض الحسنه که در قرآن آمده ( آیه 11 سوره حدید) همین است، البته قرض الحسنه در جایگاه انفاق بیان شده، یعنی خداوند انفاق را قرضی برای خود بیان کرده است در حالی که بدان نیازمند نیست و همانطور که پیشتر بیان شد خداوند در آیه 261 سوره بقره فرموده است که این قرض را 700 برابر می کند.

هنوز معنای ما رشد کنیم کامل نشده است. مواردی از ما رشد کنیم که در بالا ذکر شد برای مواقعی بود که می خواهیم مشکل یک نفر را حل کنیم. گاهی اوقات کار ما برای رفعیک مشکل همگانی است. برای مثال: امام علی (ع) چاه های فراوانی را در مدینه و اطراف مدینه و در سرزمین یَنبُعسر راه کوفه و مکه حفر کردند و اغلب چاه های به آب رسیده را وقف محلات یا فقراء یا مسافران خانه خدا کردند.  ( کتاب امام علی (ع)  و اقتصاد – صفحه 367)

 

خالی از لطف نیست که به این موضوع نیز اشاره کنم.

من سیر شوم یا ما سیر شویم؟

برای پاسخ به این سوال تنها به آمار کانون حفاظت از محیط زیست سفیر بسنده می کنم که این آمار نشان می دهد تعداد کسانی که اضافه وزن دارند تقریبا 2 برابر کسانی است که سوء تغذیه دارند.

تعداد افراد دچار سوء تغذیه در جهان :  893،492،912

تعداد افراد دچار اضافه وزن در جهان : 1،587،352،416